Απλά μαθήματα εξέλιξης σε ερωταπαντήσεις (Μάθημα 1ο)

Αγαπητοί φίλοι του myscience.gr, γειά σας. Σήμερα εγκαινιάζουμε μία νέα ενότητα στο αγαπημένο μας site. Ονομάζεται Εξελικτική Βιολογία. Στόχος μας είναι, παρουσιάζοντας θέματα που αφορούν την εξελικτική βιολογία και γενικότερα την θεωρία της εξέλιξης, να ενημερωθούμε για το τι ακριβώς είναι αυτή η επιστήμη, να φωτίσουμε άγνωστες και ενδιαφέρουσες πλευρές της,  να λύσουμε απορίες και να «διορθώσουμε» διάφορες λανθασμένες κοινές αντιλήψεις που δυστυχώς έχουν επικρατήσει στην καθημερινότητά μας. Και ποια καλύτερη αρχή άραγε από το να εξηγήσουμε το γιατί η περιβόητη φράση που ακούμε συχνά: «Ο άνθρωπος κατάγεται από τον πίθηκο» δεν είναι σωστή. Ονομάζομαι Δημήτρης Κοντοδήμας και θα είμαι ο ξεναγός σας σε αυτό το όμορφο ταξίδι γνώσης. Πάμε λοιπόν….

ΑΠΛΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΣΕ ΕΡΩΤΟΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΜΕΡΟΣ Ι

ΕΡ: Είναι σωστή λοιπόν η διατύπωση « Ο άνθρωπος κατάγεται από τον πίθηκο»;

ΑΠ: Όχι. Η σωστή διατύπωση είναι: «Ο άνθρωπος προέρχεται από κοινό προγονικό είδος με τον πίθηκο». Η ακόμη πιο σωστή διατύπωση είναι: «Ο άνθρωπος προέρχεται από διαφορετικό κοινό προγονικό είδος με κάθε διαφορετικό είδος πιθήκου (χιμπαντζή, γορίλλα, μαιμού, ουρακοτάγκο κ.λπ.)». Μια ακόμη γενικότερη  διατύπωση που ισχύει είναι ότι: «Ο άνθρωπος προέρχεται από διαφορετικό κοινό προγονικό είδος με κάθε διαφορετικό είδος που υπάρχει αυτή την στιγμή στον πλανήτη (λιοντάρι, σκύλο, καρχαρία, αετό, μπανάνα, κατσαρίδα, αμοιβάδα κ.ο.κ). Τέλος, η απόλυτα γενική διατύπωση που τα περιλαμβάνει όλα είναι ότι: «Όλα τα είδη που υπάρχουν αυτή την στιγμή στον πλανήτη προέρχονται από διαφορετικό κοινό προγονικό είδος με κάθε ένα από όλα τα διαφορετικά είδη του πλανήτη!»

ΕΡ: Και πώς αποδεικνύεται αυτό;

ΑΠ: Πριν την ανακάλυψη του DNA, οι διατυπώσεις αυτές, που αποτελούν τον βασικό πυρήνα της εξελικτικής διαδικασίας, ήταν απλά θεωρίες, υποστηριζόμενες από ισχυρές ενδείξεις των απολιθωμάτων που ανακαλύπτονταν σε όλον τον πλανήτη. Η απόδειξη για την ισχύ των διατυπώσεων αυτών προήλθε με την ανακάλυψη και αποκωδικοποίηση του DNA ανθρώπινου, ζωικού και φυτικού. Μόνο τότε έγινε ξεκάθαρο ότι ο άνθρωπος (το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα είδη) διαθέτει κοινό DNA με όλα τα είδη πάνω σε αυτόν τον πλανήτη, με διαφορετικό ποσοστό ομοιότητας ανά είδος. Το ύψος του ποσοστού ομοιότητας DNA καθορίζει και το πόσο πρόσφατα ή μακριά έζησε και υπήρξε το κοινό προγονικό είδος αυτού του είδους με τον άνθρωπο με σχέση αντιστρόφως ανάλογη (υψηλότερη γενετική ομοιότητα – μικρότερη χρονική απόσταση κοινού προγονικού είδους)

ΕΡ: Για κάντο πιο λιανά αυτό.

ΑΠ: Αμέσως. Ο homo sapiens λοιπόν έχει κοινό DNA με τον χιμπαντζή σε ποσοστό περίπου 99%. Είναι το υψηλότερο ποσοστό ομοιότητας DNA του είδους μας με άλλο είδος «εν ενεργεία», γεγονός που σημαίνει ότι το κοινό προγονικό είδος από το οποίο προήλθε ο homo sapiens και ο χιμπαντζής είναι το πιο πρόσφατο –εξαφανισμένο πλέον- κοινό προγονικό είδος στην εξελικτική αλυσίδα του homo sapiens –περίπου 5.000.000 χρόνια πριν. Ο όρος «εν ενεργεία είδος» που χρησιμοποίησα για τον χιμπαντζή αναφέρεται στο ότι ο homo sapiens πιθανόν να είχε –ερευνάται ακόμη- μεγαλύτερη ομοιότητα DNA άρα και πιο πρόσφατα προγονικά είδη με άλλα είδη homo (homo erectus, homo neanterdalis κ.λπ), τα οποία όμως έχουν εξαφανιστεί πλέον.

Αντίστοιχα τώρα, ο χιμπαντζής έχει κοινό DNA με τον πίθηκο μπονόμπο κατά 99,6%, ποσοστό υψηλότερο απ’ ό,τι με τον homo sapiens. Αυτό σημαίνει ότι για την εξελικτική αλυσίδα του χιμπαντζή, το πιο πρόσφατο εξαφανισμένο κοινό προγονικό είδος είναι με τον μπονόμπο και όχι με τον homo sapiens.

ΕΡ: Και με τα άλλα είδη τι γίνεται;

ΑΠ: Μετά τον χιμπαντζή, ακολουθεί σε απόσταση αναπνοής ο γορίλλας με ποσοστό ομοιότητας περίπου 98%. Αυτό σημαίνει ότι το κοινό προγονικό είδος homo sapiens- γορίλλα βρίσκεται λίγο πιο μακριά στην εξελικτική ιστορία του ανθρώπου σε σχέση με τον χιμπαντζή –περίπου 6.000.000 χρόνια πριν. Πολύ πιο κάτω σε ποσοστό ομοιότητας DNA βρίσκεται π.χ. το λιοντάρι, με ποσοστό περίπου 80 με 85%. Το κοινό προγονικό είδος ανθρώπου-λιονταριού έζησε σε πολύ πιο μακρινή εποχή, περίπου 100.000.000 χρόνια πριν. Με τον καρχαρία το ποσοστό πέφτει στο 75 με 80% και το κοινό προγονικό είδος πάει πίσω στα 300.000.000 με 400.000.000 χρόνια, πριν δηλαδή τα προγονικά είδη του homo sapiens βγούνε στην στεριά. Τα ποσοστά πέφτουν πολύ περισσότερο με την μπανανιά (60%!!)  τα έντομα και τις αμοιβάδες, γεγονός που τοποθετεί τα κοινά προγονικά μας είδη πριν από 500.000.000 και πλέον χρόνια ενώ για τις αμοιβάδες ο κοινός πρόγονος αγγίζει τις απαρχές της ύπαρξης ζωής στον πλανήτη δισεκατομμύρια χρόνια πριν.

ΕΡ: Και που καταλήγουν όλα αυτά σε σχέση με την απαρχή της ζωής στον πλανήτη;

ΑΠ: Μέσα από πλήθος ερευνητικών αποδεικτικών στοιχείων (στα οποία θα αναφερθώ την επόμενη φορά) και λογικής επαγωγικής σκέψης, το συμπέρασμα είναι πως η απαρχή της ζωής ξεκίνησε όταν στους ωκεανούς κάποιες πολύ απλές βιοχημικές ενώσεις με βάση τον άνθρακα κατάφεραν για πρώτη φορά να αναπαράγουν αντίγραφα του εαυτού τους. Αυτές οι βιοχημικές ενώσεις αποτέλεσαν το πρώτο αρχέγονο γενετικό υλικό, από το οποίο με διαδοχικούς πολλαπλασιασμούς, διαχωρισμούς και μεταλλάξεις προήλθαν σταδιακά  και μέσω της εξελικτικής διαδικασίας, όλα τα είδη έμβιων οργανισμών που έζησαν σε αυτόν τον πλανήτη, εξαφανισμένων και εν ενεργεία. Αυτή είναι η αδιάρρηκτη αλυσίδα που συνδέει όλους τους έμβιους οργανισμούς μεταξύ τους, το δέντρο της εξέλιξης με τα χιλιάδες και εκατομμύρια διαφορετικά κλαδιά και κλαδάκια (είδη και υποείδη), που όλα όμως προέρχονται από την ίδια ρίζα (αρχέγονο γενετικό υλικό).