Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι εκπληκτικός, κατασκευασμένος από δισεκατομμύρια νευρώνες ελέγχοντας κυριολεκτικά τα πάντα - από τις πιο απλές κινήσεις μέχρι και την προσωπικότητά μας. Όμως, όπως σε κάθε τι «άγνωστο», έτσι και για τον εγκέφαλο αρκετοί μύθοι δημιουργήθηκαν γύρω απ' αυτό το αληθινό θαύμα, κάποιους από τους οποίους σίγουρα έχετε ακούσει.
Έχετε ακούσει αυτόν τον μύθο; Εγώ συγκεκριμένα πριν λίγες μέρες τον άκουσα ως επιχείρημα, καθώς ο συνομιλητής μου χρησιμοποίησε αυτό τον μύθο υπαινίσσοντας την ικανότητα του μυαλού για πολύ μεγαλύτερα πράγματα όπως δραματική υψηλή νοημοσύνη, ψυχικές ικανότητες ακόμη και τηλεπάθεια. Εάν αυτό το 10% ήταν αληθινό, τότε η πιθανότητα για εγκεφαλική βλάβη θα ήταν πολύ μικρή - σε τελική ανάλυση θα έπρεπε να ανυσηχούμε μόνο για ένα μικρούτσικο ποσοστό του εγκεφάλου μας.
Η αλήθεια είναι ότι μια εγκεφαλική βλάβη ακόμη και σε μια μικρή περιοχή του εγκεφάλου μπορεί να έχει καταλητικές συνέπειες τόσο στη γνωστική λειτουργία όσο και στην γενικότερη λειτουργία του εγκεφάλου. Επιπλέον οι τεχνολογίες απεικόνισης του εγκεφάλου δείχνουν ότι ολόκληρος o εγκέφαλος παρουσιάζει επίπεδα δραστηριότητας, ακόμα κι όταν κοιμόμαστε.
Αυτός ο μύθος δεν γνωρίζω πως ακριβώς ξεκίνησε, ωστόσο έχω την αίσθηση ότι ενισχύθηκε από τις ταινίες και ειδικά από τα καρτούν, στα οποία σχεδόν πάντα παρουσιάζουν τους ευφυείς ήρωες με ιδιαίτερα μεγάλο κεφάλι.
H αλήθεια είναι ότι η νοημοσύνη καθορίζεται από τον αριθμό και την "ποιότητα" των συνδέσεων μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων, που ονομάζονται συνάψεις, και όχι από το ίδιο το μέγεθος του εγκεφάλου.
Αν πίνεις περιστασιακά στις γιορτές και στα γλέντια μάλλον δεν κινδυνεύεις, ωστόσο η κατάχρηση του αλκοόλ προκαλεί πολλά προβλήματα σε αρκετά όργανα. Συγκεκριμένα στον εγκέφαλο μπορεί να μην σκοτώνει τα εγκεφαλικά κύτταρα, αλλά προκαλεί άλλου είδους βλάβες.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η υπερβολική και συχνή κατανάλωση αλκοόλ δεν σκοτώνει κυριολεκτικά τα εγκεφαλικά κύτταρα, αλλά μπορεί να βλάψει τα άκρα των νευρώνων, που ονομάζονται δενδρίτες. Αυτή η βλάβη μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα των νευρώνων να στέλνουν μηνύματα ο ένας στον άλλον. Επιπλέον τα άτομα με εθισμό στο αλκοόλ μπορεί να αναπτύξουν μια νευρολογική διαταραχή που ονομάζεται σύνδρομο Wernicke-Korsakoff με αποτέλεσμα αλλαγές στην όραση, μείωση μυϊκού ελέγχου και εξασθενημένη μνήμη.
Αν και είναι πολύ δελεαστικό για να το πιστέψουμε, δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις για κάτι τέτοιο.
Παρά την απόρριψη αυτής της ιδέας από την επιστημονική κοινότητα, υπάρχουν εταιρείες που συνεχίζουν να προωθούν την ιδέα ότι η έκθεση των μωρών στην κλασική μουσική τους αυξάνει την εξυπνάδα.
Ο Chabris λέει ότι ο πραγματικός κίνδυνος δεν βρίσκεται σε αυτό το αμφισβητήσιμο μάρκετινγκ, αλλά στο ότι οι γονείς αποφεύγουν τους ρόλους που προορίζονται εξελικτικά να υπηρετήσουν. «Οι γονείς απομακρύνονται από άλλα είδη αλληλεπίδρασης που μπορεί να είναι ωφέλιμα για τα παιδιά, όπως το παιχνίδι μαζί τους και η δέσμευσή τους μέσω κοινωνικής δραστηριότητας. Αυτό είναι το κλειδί για ένα πραγματικά έξυπνο παιδί, και όχι οι συμφωνίες ενός αυστριακού συνθέτη που έχει πεθάνει από καιρό.»
Είμαι σίγουρη ότι έχετε ακούσει αυτό τον μύθο, καθώς είναι ένας από τους πιο διαδεδομένους. Αυτή η ιδέα πηγάζει από τη δημοφιλή αντίληψη ότι οι άνθρωποι κυριαρχούνται είτε από το δεξί είτε από το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου τους. Σύμφωνα με αυτή την ιδέα, οι άνθρωποι που «χρησιμοποιούν» το δεξί ημισφαίριο πιστεύεται ότι είναι πιο δημιουργικοί και εκφραστικοί, ενώ όσοι «χρησιμοποιούν» το αριστερό ημισφαίριο τους εγκεφάλου τους είναι πιο αναλυτικοί και λογικοί
Οι ειδικοί αναγνωρίζουν ότι υπάρχει πλευρική εγκεφαλική λειτουργία. Δηλαδή, ότι ορισμένοι τύποι εργασιών και σκέψης τείνουν να συνδέονται περισσότερο με μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου. Ωστόσο κανείς δεν κυριαρχείται από την μία πλευρά του εγκεφάλου του και ούτε κάποια πλευρά λειτουργεί περισσότερο από την άλλη.
Στην πραγματικότητα, τείνουμε να τα καταφέρνουμε καλύτερα στις εργασίες όταν λειτουργούμε με ολόκληρο τον εγκέφαλο, ακόμη και για πράγματα που σχετίζονται συνήθως με μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου.
Αυτή είναι μια προκατάληψη που έχει και κοινωνικές προεκτάσεις, συνήθως ρατσιστικές προς τα μεγαλύτερα άτομα. Οι μεγαλύτεροι άνθρωποι δεν είναι τόσο γρήγοροι όσο οι νέοι και μπορεί να θέλουν λίγο περισσότερο χρόνο για να αντιδράσουν ή να σκεφτούν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ο υγιής εγκέφαλος ενός μεγαλύτερου ανθρώπου μειώνεται τόσο δραματικά.
Η αλήθεια είναι ότι αν και ορισμένες γνωστικές λειτουργίες μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο πολλές από τις νοητικές μας δεξιότητες βελτιώνονται επειδή μεγαλώνουμε. Όπως το λεξιλόγιο, η κατανόηση, η επίλυση συγκρούσεων και η συναισθηματική ρύθμιση είναι μόνο μερικοί τομείς στους οποίους οι «γηραιότεροι» εγκέφαλοι μπορούν να κάνουν καλύτερα από τους «νεότερους» εγκεφάλους.
Τα μαθησιακά στυλ υποδηλώνουν ότι κάθε άτομο έχει ένα προτιμώμενο στυλ μάθησης που το βοηθά να μαθαίνει καλύτερα. Για παράδειγμα, μια δημοφιλής θεωρία προτείνει ότι οι άνθρωποι τείνουν να είναι πιο ακουστικοί, οπτικοί ή κιναισθητικοί. Με άλλα λόγια, μερικοί άνθρωποι μαθαίνουν καλύτερα ακούγοντας, βλέποντας ή κάνοντας. Αν και είναι μια ελκυστική ιδέα, υπάρχει λίγη έρευνα που να υποδεικνύει ότι η μάθηση με βάση το στυλ που προτιμάμε έχει στην πραγματικότητα οποιοδήποτε αντίκτυπο στα μαθησιακά μας αποτελέσματα.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Anatomical Sciences Education περιελάμβανε δεδομένα από εκατοντάδες μαθητές που ερωτήθηκαν τι είδους στυλ μάθησης πίστευαν ότι προτιμούν. Στη συνέχεια, οι δάσκαλοι άρχισαν να προσαρμόζουν τα μαθήματά τους με βάση το στυλ μάθησης που ανέφεραν οι ίδιοι οι μαθητές. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι δεν υπήρξε σημαντική βελτίωση στις βαθμολογίες των τεστ των μαθητών.
Να θυμάστε δύο πράγματα: Πρώτον υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του τρόπου με τον οποίο προτιμά κάποιος να μαθαίνει και αυτού που πραγματικά οδηγεί σε αποτελεσματική μάθηση. Και δεύτερον η προτίμηση για το πως κάποιος προτιμά να μελετάει δεν είναι στυλ μάθησης.
Η αλήθεια είναι ότι το BBC ανέθεσε μια μελέτη για τη διερεύνηση αυτής της θεωρίας ζητώντας από περισσότερα από 8.600 άτομα ηλικίας 18 έως 60 ετών να παίξουν διαδικτυακά παιχνίδια που έχουν σχεδιαστεί για τη βελτίωση της μνήμης και της λογικής. Οι συμμετέχοντες έπαιζαν τα παιχνίδια για 10 λεπτά την ημέρα, τρεις φορές την εβδομάδα. Η μελέτη έδειξε ότι μετά από έξι εβδομάδες, οι συμμετέχοντες της δοκιμής δεν εμφάνισαν βελτιωμένη γνωστική λειτουργία σε εργασίες για τις οποίες δεν είχαν εξασκηθεί στα παιχνίδια.
Αν και τα παιχνίδια μνήμης μπορεί να μην είναι αποτελεσματικά για τη βελτίωση των γνωστικών ικανοτήτων, υπάρχει τρόπος για να πετύχετε γνωστική διέγερση.
Η σωματική δραστηριότητα φαίνεται να έχει την πιο επιστημονική υποστήριξη για το θετικό αντίκτυπο που έχει στην υγεία του εγκεφάλου. Η γυμναστική μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου άνοιας και επίσης να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία για άτομα που έχουν ήδη διαγνωστεί με άνοια.
Επίσης μπορείτε να πετύχετε γνωστική διέγερση, με τη μορφή νέων δραστηριοτήτων, όπως η εκμάθηση μιας γλώσσας.
Η ποιότητα της διέγερσης είναι σημαντική. Για παράδειγμα, εάν η δραστηριότητα είναι νέα, συναρπαστική, προκλητική και ευχάριστη, αυτό θα είναι αναμφισβήτητα καλύτερο για τον εγκέφαλό σας.
Αν και υπάρχουν έρευνες που έχουν δείξει ότι το IQ μας μειώνεται όσο μεγαλώνουμε, είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι η «ανθρώπινη νοημοσύνη» είναι μια ατελής επιστήμη που ακόμα αναπτύσσεται.
Οι σύγχρονες θεωρίες μας λένε ότι η ρέουσα νοημοσύνη, δηλαδή η ικανότητα γρήγορης σκέψης και ανάκλησης πληροφοριών κορυφώνεται στην ηλικία των 18 ετών και στη συνέχεια μειώνεται καθώς μεγαλώνουμε. Αντίθετα, η συναισθηματική νοημοσύνη κάποιου μπορεί να συνεχίσει να βελτιώνεται, εφόσον κάποιος την καλλιεργεί. Επίσης η αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη, δηλαδή η ικανότητα να χρησιμοποιούμε τις δεξιότητες, τις γνώσεις και την εμπειρία μας αναπτύσσετε εφόρου ζωής.
Εεμμ πως να το πω ευγενικά;… ΟΧΙ! Για παράδειγμα η πίεση μιας προθεσμίας που λήγει θα μας δώσει κίνητρο να εργαστούμε σκληρότερα, αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο εγκέφαλος αποδίδει καλύτερα
Στην πραγματικότητα το άγχος είναι πιο πιθανό να βλάψει την λειτουργία του εγκεφάλου σας και την υγεία σας γενικότερα.
Ελπίζω να βρήκατε το άρθρο ενδιαφέρον και να μάθατε κάτι καινούριο.
Αλεξάνδρα Μαξούρα
Πηγές:
Neuronal factors determining high intelligence
https://doi.org/10.1098/rstb.2015.0180
Facts About the Brain
https://www.verywellmind.com/myths-about-the-brain-2794884
Σύνδρομο Wernicke-Korsakoff (ΣWK)
https://wikihealth.gr/health/syndromo-wernicke-korsakoff-swk/
Surprising Facts About Your Brain
https://www.nm.org/healthbeat/healthy-tips/ten-surprising-facts-about-yo...
Pashler H, Mcdaniel M, Rohrer D, Bjork R. Learning styles: Concepts and evidence. Psychol Sci Public Interest. 2008;9(3):105-19. doi:10.1111/j.1539-6053.2009.01038.x
Fact or Fiction?: Babies Exposed to Classical Music End Up Smarter
https://www.scientificamerican.com/article/fact-or-fiction-babies-ex/
Kirschner, P. A. (2017). Stop propagating the learning styles myth. Computers & Education, 106, 166-171. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2016.12.006
Can Brain Games Improve Your Memory?
https://www.keckmedicine.org/blog/can-brain-games-improve-your-memory
Το myscience.gr είναι ένα ειδησεογραφικό portal που καλύπτει με σαφήνεια και πληρότητα θέματα από κάθε επιστημονικό κλάδο και διοχετεύει τις πληροφορίες αυτές στο κοινό.
Στο myscience είναι συγκεντρωμένα άρθρα σχετικά με την πληροφορική, την τεχνολογία, το περιβάλλον, τις ΑΠΕ, το διάστημα, πλαισιωμένα από ένα φιλικό περιβάλλον, έτσι ώστε να απολαμβάνετε την ενημέρωσή σας τόσο από τον υπολογιστή σας όσο και από το κινητό ή το tablet σας.
Η ενημέρωση παρέχεται χωρίς κανένα κόστος. Εάν έχετε απορίες, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας.
Η ομάδα του MyScience.gr!
