Συγνώμη κύριε Επιστήμονα, δεν έχεις το πακέτο!

Εκφράσεις όπως «Δημόσιες Σχέσεις», «Καλό timing», «Σωστό marketing», «Έχεις το πακέτο», «Δεν είσαι δικτυωμένος» δεν είναι ατάκες που ξεφύτρωσαν μαζί με τα ριάλιτι, δυστυχώς ήταν (ή είναι ακόμα;) ριζωμένες και στον κόσμο της Επιστήμης!

Πολλές μεγάλες ανακαλύψεις  κι ακόμη περισσότερες επαναστατικές θεωρίες δεν έγιναν δεκτές με διθυράμβους και τιμές. Αντίθετα δέχτηκαν σκεπτικισμό, καχυποψία, μοχθηρία και αμφισβήτηση. Φυσικά δεν αναφέρομαι στον Γαλιλαίο, αν μη τι άλλο εκείνος στο τέλος καταδικάστηκε από αντιφρονούντες, αλλά για προκατάληψη και περιφρόνηση εντός της επιστημονικής κοινότητας.

Κάθε επιστήμονας κάποια στιγμή στην ζωή του σκέφτεται ότι μπορεί να βελτιώσει τον κόσμο. Φανταστείτε τώρα αυτός ο επιστήμονας να το καταφέρει κιόλας.  Καθώς πλησιάζει στο μεγαλείο της ανακάλυψής του ίσως αρχίσει να φαντάζεται την ευγνωμοσύνη που θα λάβει απ’ την κοινωνία, την δόξα, το χρήμα, την επαγγελματική καταξίωση…  εεε σίγουρα ένας απ’ αυτούς δεν ήταν ο Ζέμελβαϊς!

Και ίσως τώρα σκεφτείτε «Ωχ ποιος είναι ο Ζέμελβαϊς;». Βλέπετε που το κακό marketing έχει αντίκτυπο έως και σήμερα;

Ίγκνατς Zέμελβαϊς

Εν συντομία ο Ζέμελβαϊς τον 19^ο αιώνα ήταν ο γιατρός ο οποίος ανακάλυψε ότι ο επιλόχειος πυρετός οφείλεται σε μικρόβια που μεταδίδονται στις γυναίκες μέσω των χεριών των μαιευτήρων τους, οι οποίοι τότε δεν αποστείρωσαν τα χέρια τους (ενώ πριν μπορεί να έκαναν νεκροψία). Στην Ευρώπη του 19ου αιώνα, πέθαιναν πολλές γυναίκες από επιλόχειο πυρετό, μια μάστιγα με ποσοστά θνησιμότητας που άγγιζαν το 30%.

Ο Ζέμελβαϊς, αρχικά πρότεινε αντισηπτικές μεθόδους (τις οποίες εφάρμοσε ο ίδιος με εκπληκτικά αποτελέσματα) και σαν απάντηση πήρε μια ωραιότατη απόλυση από το νοσοκομείο που εργαζόταν. Γιατί όμως;

Κατά πρώτον γιατί οι γιατροί θεωρούσαν προσβολή την υποχρεωτική πλύση των χεριών τους… μην σοκάρεστε ακόμα έχει και συνέχεια… κι αυτό γιατί αν τελικά πλένανε τα χέρια τους θα θεωρόντουσαν «ακάθαρτοι».

Και κατά δεύτερον γιατί η επικρατούσα άποψη ήταν ότι οι επίτοκες αρρώσταιναν και πέθαιναν από τον «μιαρό αέρα» ή από τις πολλές αμαρτίες τους.  Αυτά βέβαια τα υποστήριζαν άλλοι γιατροί οι οποίοι έχαιραν πλήρους αποδοχής  και έφταναν στα υψηλότερα αξιώματα της επιστήμης… με λίγη βοήθεια βέβαια από τους σωστούς υποστηρικτές της εποχής.

Ο Ζέμελβαϊς προσπάθησε να υποστηρίξει την ιδέα του, που πίστευε ότι θα έσωζε τη ζωή σε χιλιάδες γυναίκες, και έστελνε καυστικές «ανοιχτές» επιστολές σε όλους όσους τον απέρριπταν - συγκρκριμένα ονόμαζασε «ανεύθυνους δολοφόνους» τους πιο γνωστούς μαιευτήρες της εποχής. Το πάθος,  η επιμονή  και η θυελλώδης αντίδραση του όταν τον απέρριπταν έδωσαν την αφορμή στο τέλος να θεωρηθεί ψυχοπαθής και τον έκλεισαν με τη βία σε ψυχιατρική κλινική. Εκεί ο Ζέμελβαϊς πέθανε σε 2 εβδομάδες, μετά από άγριο ξυλοδαρμό που δέχθηκε από τους φύλακές του.

Λίγο καιρό μετά, δικαιώθηκε. 

 

Καρλ Σέελε 

Ακόμα κι αν ασχολείστε ερασιτεχνικά με την Χημεία, υπάρχουν πολλές πιθανότητες αυτό το όνομα να το βλέπετε για πρώτη φορά. Αν είστε Χημικός, θα είχε ενδιαφέρον να μας πείτε αν σε κάποιο σχολικό βιβλίο αναφέρεται το όνομα Καρλ Σέελε.

 

Ο Καρλ Σέελε ήταν Σουηδός και έπεσε θύμα της μητρικής του γλώσσας. Συγκεκριμένα ο Σέελε απομόνωσε οκτώ από τα γνωστότερα χημικά στοιχεία, ανάμεσά τους το οξυγόνο, το άζωτο, το χλώριο και το φθόριο, και όμως παρέμεινε, παγκοσμίως άγνωστος! Η αιτία; Οι δημοσιεύσεις του, ήταν στα σουηδικά. 

Τα επιτεύγματά του πιστώθηκαν σε άλλους, αγγλόφωνους επιστήμονες που αν και τερμάτισαν δεύτεροι και καταϊδρωμένοι πίσω από τον Σέελε, είχαν όμως μεγαλύτερο αναγνωστικό κοινό. Έτσι για παράδειγμα το οξυγόνο συνδέθηκε με τον Τζόζεφ Πρίσλεϊ που το απομόνωσε με δύο χρόνια καθυστέρηση από τον Σέελε.   

 

Τζον Νιούλαντς

Πριν μιλήσουμε για τον Νιούλαντς, θα σας πω ένα άλλο όνομα. Μεντελέγιεφ! Ακόμα και εγώ που είμαι σκράπας στην Χημεία ξέρω ότι ο Μεντελέγιεφ είναι ο πατέρας του Περιοδικού Συστήματος. Ή μήπως όχι;

Ο Νιούλαντς δεν έκανε το λάθος του Σέελε και ότι είχε να πει στον κόσμο το είπε στα αγγλικά, ήταν άλλωστε Βρετανός.  Ο Νιούλαντς  ήταν ο πρώτος που μίλησε για την περιοδικότητα που παρουσιάζουν οι ιδιότητες των χημικών στοιχείων. Βέβαια είτε τα έγραψε στα αγγλικά, είτε τα έγραφε Χίντι την ίδια απήχηση θα είχε. Συγκεκριμένα όχι μόνο δεν εκτιμήθηκαν οι παρατηρήσεις του, αλλά έγινε και αντικείμενο χλευασμού.

Στην ιστορία έμεινε ο Μεντελέγιεφ κι ας διατύπωσε πάνω κάτω τα ίδια με τον παραγκωνισμένο Νιούλαντς.

Η εργασία του Νιούλαντς  αναγνωρίστηκε σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, όταν το 1887 τιμήθηκε με το μετάλλιο Ντέιβι της "Βασιλικής Εταιρείας", το οποίο είχαν λάβει, για τον ίδιο λόγο, ήδη από το 1885 ο Μεντελέγιεφ και ο Γιούλιους Λόταρ Μέγιερ  για τη μετέπειτα (από τον Νιούλαντς) επινόηση του περιοδικού πίνακα. Βγάλτε άκρη! 

Ο κατάλογος των παραγκωνισμένων ιδιοφυϊών δεν έχει τέλος!  Δυστυχώς αρκετά συχνά, δεν έχει σημασία τι υποστηρίζει μια θεωρία, αλλά ποιος τη διατυπώνει.

Γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος...

Φυσικά, υπήρξαν και εκείνοι οι επιστήμονες που είδαν την φήμη τους να αποκαθίσταται, έστω και την τελευταία στιγμή.

Τσαντρασεχάρ Σουμπραμανιάν

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο Ινδό-Αμερικανός αστρονόμος, Τσαντρασεχάρ Σουμπραμανιάν. Ο Τσάντρα (για συντομία) έγραψε ενδιαφέρουσες πραγματείες για υπερκαινοφανείς, αστέρες νετρονίων και μαύρες τρύπες. Αρχικά δεν κατάφερε να πείσει πολλούς, κατάφερε όμως να αποκτήσει έναν ορκισμένο εχθρό και μάλιστα πολύ διάσημο, τον μεγάλο και τρανό Βρετανό αστρονόμο Άρθουρ Έντιγκτον. Ο Έντιγκτον για τους Βρετανούς είναι ο πατέρας της αστροφυσικής, ενώ ο ίδιος ήταν μέλος του Τάγματος της Αξίας και μέλος της Βασιλικής Εταιρείας. 

Ο Έντιγκτον αν και είχε την φήμη ότι ήταν ένας από τους τρεις ανθρώπους στον κόσμο που μπορούσαν να καταλάβουν τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν, αντιμετώπισε παραδόξως πολλές δυσκολίες στην κατανόηση της θεωρίας του Τσάντρα. Κάποιοι λένε ότι απλά οι θεωρίες του Τσάντρα έρχονταν σε αντίθεση με τις δικιές του.

Όποια και να είναι η αιτία ο διάσημος αστρονόμος επιστράτευσε όλες του τις δυνάμεις και την επιρροή του για να εξαφανίσει τον Τσάντρα στη μαύρη τρύπα! Πραγματικά του έκανε τη ζωή κόλαση και δεν άφηνε δημόσια ευκαιρία να απορρίπτει τον ίδιο, τις θεωρίες του και εν τέλει το έργο του. 

Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια, για να αναγνωριστεί το έργο του Τσάντρα με Νόμπελ Φυσικής το 1983 . 

Στον κόσμο της αστρονομίας και της αστροφυσικής είναι πολλά τα αστέρια που έσβησαν από το επιστημονικό στερέωμα.  

Περιφρόνηση VS Εκφοβισμός

Τι είναι χειρότερο άραγε για έναν επιστήμονα; Ο συστηματικός εκφοβισμός ή η επιδεικτική περιφρόνηση; 

Ένας από τους γίγαντες της επιστήμης που αγνοήθηκε επιδεικτικά στην εποχή του ήταν ο Γκρέγκορ Μέντελ.  Ο Αυστριακός μοναχός που με θρησκευτική ευλάβεια αφοσιώθηκε στην έρευνα της κληρονομικότητας.

Ο Μέντελ εξιχνίασε τα πρώτα μυστικά της κληρονομικότητας διασταυρώνοντας και ξαναδιασταυρώνοντας χιλιάδες μπιζέλια στον κήπο του μοναστηριού του. Η δικαίωση ήρθε, όπως αρμόζει σε έναν μοναχό, μετά θάνατον.

Από την άλλη μεριά ο γίγαντας της Εξέλιξης, ο Κάρολος Δαρβίνος, δεν θα μπορούσε να παραπονεθεί για επιδεικτική περιφρόνηση. Δέχτηκε συστηματικό εκφοβισμό, και όταν δημοσίευσε τις θεωρίες του περί εξέλιξης των ειδών, ξέσπασε ένας αληθινός πόλεμος. 

 

Ο Δαρβίνος ήταν κληρικός και είχε υποψιαστεί τις αντιδράσεις των εκκλησιαστικών και των επιστημονικών παραγόντων της εποχής. Γι’ αυτό και κρατούσε τις θεωρίες του κλειδωμένες για δεκαετίες, οι φόβοι του επιβεβαιώθηκαν αφού όταν τόλμησε να τις δημοσιεύσει ξεκίνησε μια διαμάχη που σε κάποιες περιπτώσεις κρατάει έως και σήμερα. Τι και αν η ανακάλυψη του DNA επιβεβαίωσε το έργο του, οι οπαδοί του «Ευφυούς Σχεδιασμού» μπορούν να βεβαιώσουν ότι αυτή η διαμάχη δεν έχει καταλαγιάσει. 

Εκατοντάδες επιστήμονες ήπιαν το πικρό ποτήρι της απόρριψης.  

Ένας τραγικός επίλογος... 

Γεννήθηκε στη Δράμα το 1951, σπούδασε Μαθηματικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, από όπου αποφοίτησε με άριστα, και έπειτα ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.

Εκεί υπήρξε μαθητής του μεγάλου Τσαντρασεχάρ  Σουμπραμανιάν (που αναφέραμε πριν),  και πήρε μάστερ το 1976 και το διδακτορικό του στη Φυσική το 1978. Δίδαξε και εργάστηκε ως ερευνητής στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ Μοντάνα, Σύρακιουζ, Χάρβαρντ και Σικάγου καθώς επίσης, στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ στη Γερμανία, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης.

Αυτός ο έλληνας  φυσικομαθηματικός, θεωρήθηκε από τους κορυφαίους ειδικούς στη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας.

Αλήθεια καταλάβατε για ποιον λέω; Με τόσα επιτεύγματα θα έπρεπε να μας θυμίζουν κάτι όλα αυτά. Έτσι δεν είναι;

Συνεισέφερε στη μελέτη των συγκρουόμενων επίπεδων βαρυτικών κυμάτων. Μαζί με τον Τσαντρασεχάρ ανακάλυψαν μία ακριβή λύση, η οποία ονομάζεται σήμερα «Chandrasekhar-Xanthopoulos solution». Δεν είναι άλλος από τον Βασίλη Ξανθόπουλο!  

Επίσης, ασχολήθηκε με θέματα Μαθηματικής Φυσικής, ιδίως σχετιζόμενα με την επίλυση μη γραμμικών διαφορικών εξισώσεων που χρειάζονται πολύ στη Γενική Σχετικότητα. Συνέγραψε πάνω από 50 πρωτότυπες ερευνητικές εργασίες και το μικρό εκλαϊκευτικό βιβλίο «Περί αστέρων και Συμπάντων». 

 

Αριστερά: Βασίλης Ξανθόπουλος, Δεξιά: Τσαντρασεχάρ  Σουμπραμανιάν

Από το 1983 ήταν καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπου διετέλεσε και πρόεδρος τμήματος (1987-90) σε ηλικία μόλις 35 ετών. Συνεργαζόταν επιστημονικά και συνδεόταν φιλικά με τον Τσαντρασεχάρ, ο οποίος τον είχε επισκεφθεί στην Κρήτη αρκετές φορές. Ο Ξανθόπουλος υπήρξε και πολύ καλός πανεπιστημιακός Δάσκαλος, με εξαιρετικά μεγάλη μεταδοτικότητα.

Η έρευνα και η διδασκαλία του Βασίλη Ξανθόπουλου διακόπηκαν πρόωρα, όταν δολοφονήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 1990 την ώρα που δίδασκε τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών για την εκτέλεση πολύπλοκων αλγεβρικών υπολογισμών, σε αίθουσα τερματικών του κεντρικού Η/Υ του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Στην ίδια επίθεση δολοφονήθηκε και ο Στέφανος Πνευματικός, ενώ τραυματίσθηκε σοβαρά στο χέρι ο καθηγητής του ΑΠΘ Σωτήριος Περσίδης. Ο δολοφόνος, μεταπτυχιακός φοιτητής Γ. Πετροδασκαλάκης, δεν συνελήφθη ποτέ και στις 9 Ιουλίου 1991 το σώμα του βρέθηκε κρεμασμένο από ένα δένδρο 500 μέτρα από το εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος στα όρια νομών Λασιθίου και Ηρακλείου από το βοσκό Γεώργιο Τρευλάκη: ο Πετροδασκαλάκης είχε αυτοκτονήσει. 

Από το 1992 διεξάγεται στο 1ο Λύκειο Δράμας διαγωνισμός στη Φυσική και τα Μαθηματικά για τους μαθητές των τριών τάξεων των Λυκείων όλου του Νομού με το όνομα «ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Β. ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ». Από το 2008 οι νικητές του διαγωνισμού της Γ' Λυκείου επισκέπτονται το Ευρωπαϊκό  Κέντρο Πυρηνικής Έρευνας (CERN) στη Γενεύη της Ελβετίας. Πατήστε εδώ για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον διαγωνισμό.

Κατά την διάρκεια της έρευνας και καθώς έγραφα αυτό το άρθρο, "εκνευρίστικα" προ πάντων με τον εαυτό μου που δεν γνώριζα για αυτούς τους ανθρώπους ... και ποιος ξέρει για πόσους ακόμα. Όμως, καθώς ο χρόνος είναι σχετικός ποτέ δεν είναι αργά (το τελευταίο είναι συνδυασμός Αϊνστάιν και ελληνικής παροιμίας :P).

Με τους συμπαντικούς μου χαιρετισμούς,
Αλεξάνδρα Μαξούρα